چطور این کشور فقیر دارای بهترین مدرسه‌های اروپا است؟

به گزارش مجله خبری نگار، مدتی پیش از افول نظام‌های آموزشی در همه جای جهان نوشتیم. اینکه حتی در کشور‌های مدعی داشتن نظام آموزشی پیشرفته و مدرن، دانش‌آموزان در آزمون‌های استاندارد عملکرد خوبی ندارند و روزبه‌روز افسرده‌تر می‌شوند. یعنی ماجرا تا حدی جدی بود که خیلی از پژوهشگران، تحقیقاتشان را با این جمله به پایان می‌بردند که: «انگار بچه‌ها در همه جا دارند خِنگ‌تر می‎شوند!».

کشور کوچک و فقیر اروپایی

واقعیتی که سردمداران نظام‌های آموزشی غرب و به‌خصوص اروپا را تکان داده این است که چند سالی است دیگر نمی‌شود مدارس و سبک و سیاق آموزشی مثلاً فنلاند یا فلان کشور پیشرفته غربی را به عنوان الگو به جهان معرفی کرد. جالب‌تر اینکه شواهد نشان می‌دهد در زمینه آزمون‌های استاندارد، برخی مدارس کشور‌های آسیایی هستند که برتری روش‌های آموزشی‌شان را به رخ می‌کشند. ماجرا بازهم جالب‌تر می‌شود اگر بدانید در وانفسای افول نظام‌های آموزشی، کشوری کوچک و فقیر در شرق اروپا توانسته است به شکلی استثنایی خلاف جریان آب شنا کند و مدارسی کارآمد و شاد بسازد. این موفقیت «استونی» در زمینه آموزش، گویا توجه انگلیسی‌ها را جلب کرده و برای همین «گاردین» در گزارشی به قلم «امنیه سانر» به این موضع پرداخته است. در این گزارش که «ترجمان» آن را منتشر کرده، روزنامه‌نگار بریتانیایی مشاهداتش در بازدید از چند مدرسه استونیایی را شرح می‌دهد. 

او می‌نویسد: «اینجا تالین پایتخت کشور استونی است و ما در دبیرستان دولتی پلگولینا هستیم. موضوع کلاسِ ادبیات علمی‌تخیلیِ امروز فیلم «بلید رانر» است. پنجشنبه‌ها روز دروس «اختیاری» است و دانش‌آموزان می‌توانند از بین موضوعات مختلف دست به انتخاب بزنند. سایر موضوعات امروز حقوق و دموکراسی، برنامه‌نویسی و نگارش خلاق به زبان انگلیسی است... دانش‌آموزان حاضر در کلاس برای بحث درباره موضوع فیلم آماده می‌شوند و به‌خاطر من تغییر زبان می‌دهند و خیلی خوب به انگلیسی حرف می‌زنند!

یکی از دانش‌آموزان در ادامه صحبت‌هایش می‌گوید من هنوز سؤال‌های زیادی دارم... من هم به عنوان روزنامه‌نگار سؤال‌های زیادی دارم. چگونه استونی، این کشور کوچک که در مقایسه با بیشتر کشور‌های اتحادیه اروپا نسبتاً فقیر است، به کانون قدرت در حوزه آموزش‌وپرورش تبدیل شده است؟ برنامه بین‌المللی ارزیابی دانش‌آموزان معروف به «پیسا» آزمونی جهانی زیر نظر سازمان توسعه و همکاری اقتصادی است که برای ارزیابی موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان ۱۵ساله در سراسر جهان اجرا می‌شود و عملکرد آنها را در دروس ریاضیات، علوم و درک مطلب می‌سنجد. رتبه‌های برتر این آزمون در اختیار تعداد انگشت‌شماری از کشور‌های آسیایی است، اما بعد از آنها استونی قرار دارد و می‌توان گفت میان کشور‌های اروپایی، استونی بهترین رتبه را از آن خود کرده است. معلمان این کشور تحصیلات بالایی دارند، در مدارسش، یادگیری مهارت‌های اجتماعی و شخصی به‌اندازه یادگیری دروس اهمیت دارد و در برنامه‌های درسی طیف وسیعی از موضوعات، از رباتیک گرفته تا موسیقی و هنر، گنجانده شده است». 

​​​موتور پیشرفت

«گوندا تایر» مسئول ارزیابی‌های بین‌المللی در سازمان آموزش و جوانان استونی می‌گوید: «بخشی از موفقیت این کشور مرهون ترکیب تاریخ و جغرافیای آن است. سوئدی‌ها و دانمارکی‌ها و روس‌ها و آلمانی‌ها و دیگران زیاد اینجا را اشغال کرده‌اند و رفته‌اند. اگر استونیایی‌ها می‌خواستند دوام بیاورند، مجبور بودند باهوش باشند و فهمیدند آموزش‌وپرورش آنها را جلو می‌برد. زمانی هم که ما تحت اشغال شوروی بودیم همین‌طور بود. او می‌گوید یکی از اصول دیرینه و پابرجای ما برابری است. مثلاً ناهار رایگان در مدارس سراسر کشور همان‌قدر که منافع کاربردی دارد، مسئله‌ای ایدئولوژیک هم هست. دیگر اینکه تقریباً همه کودکان ما به کودکستان می‌روند که یارانه زیادی به آن تخصیص یافته و همین، فرصت خوبی برای جبران ضعف‌های قبلی که هنوز در کودک ریشه‌دار نشده است فراهم می‌آورد. استقلال هم رکن مهمی است و ما به مدارس امکان داده‌ایم که خودشان تصمیم بگیرند».

زمانی که استونی وارد عصر دیجیتال شد، به مدارس خود شکل جدیدی داد. در سال ۱۹۹۷، این کشور برنامه‌ای به نام تیگری‌هوپه (جهش ببرآسا) راه انداخت و در مدارس خود امکانات رایانه‌ای و دسترسی به اینترنت را فراهم کرد. «تایر» می‌گوید: «ما معلمان زیادی را آموزش دادیم، همه مدارس را به هم متصل کردیم و به آنها رایانه دادیم. دنبال این نیستیم که کلاس آی‌تی داشته باشیم، بلکه می‌خواهیم مهارت‌های دیجیتال را همه‌جا بگنجانیم... بسیاری از کودکان کدنویسی و رباتیک را یاد می‌گیرند و همه‌چیز، از کتاب‌های درسی گرفته تا ارتباط با والدین، دیجیتالی است. مدارس استونی، به‌جای برخورد شدید با دانش‌آموزان اخلالگر، تمایل بیشتری به رویکرد پرورشی دارند. معمولاً این کودکان را بیرون می‌برند و در یک گروه کوچک با معلمی جداگانه به آنها آموزش می‌دهند و بیشتر مدارس روان‌شناس و مشاور دارند... دروس خلاق هم به همان اندازه ارزشمندند و همه دانش‌آموزان باید دروس هنر و موسیقی و آنچه را ما «دانش فنی» می‌نامیم، مثل آشپزی، خیاطی و... بگذرانند... اگر این فرصت را به بچه‌ها بدهیم، حال خوش و احساس موفقیت در آنها افزایش می‌یابد. ما فکر نمی‌کنیم این چیز‌ها بی‌ربط و به‌دردنخور باشند».

متخصصان به جای سیاستمداران

«امینه سانر» می‌نویسد: «به‌جای حجم کاری و فشار زیادی که بسیاری از آزمون‌های دوره متوسطه در انگلیس بر دانش‌آموزان تحمیل می‌کنند، دانش‌آموزانِ اینجا برای رفتن به مقطع دوم دبیرستان، فقط در سه درس امتحان می‌دهند: ریاضی، زبان استونیایی و درسی اختیاری... دانش‌آموزان دبیرستان می‌گویند 

فضای خلاقانه مدرسه‌شان بسیار لذت‌بخش‌تر از شیوه‌های خیلی سنتی است که باید فقط در کلاس درس بنشینید و گوش دهید. بعد اضافه می‌کنند البته هنوز هم نظم‌وانضباط وجود دارد و باید در همه آزمون‌ها قبول شوند. آنها اگرچه به قول خودشان کشته‌مرده نظام آموزشی دیجیتال کشورشان نیستند، اما قبول دارند بخش بزرگی از یادگیری و مهارت‌هایشان را مرهون این نظام هستند. یکی از معلمان مدرسه می‌گوید: «از جمله عناصر کلیدی نظام آموزشی استونی این است که مدارس و معلمان آزادی زیادی دارند... استاندارد‌هایی وجود دارد که آنها باید برآورده کنند، اما نحوه دستیابی به آنها در اختیار خودشان است... مثلاً معلم ریاضی برای کارش هم از تبلت و رایانه استفاده می‌کند، اما به همان اندازه از قلم و کاغذ هم کمک می‌گیرد یا شما ببینید دارد روی پشت‌بام با دانش‌آموزان ریاضی کار می‌کند!».

البته آموزش و پرورش استونی با چالش‌هایی مثل حقوق نه‌چندان زیاد معلمان هم روبه‌رو است. وزیر آموزش و پرورش این کشور می‌گوید: «حقوق معلمان یک مشکل جهانی است و نظام آموزشی همیشه تحت فشار مالی است...، اما قوت نظام آموزشی استونی به این است که با رویکرد پایین‌به‌بالا ساخته شده و توسط دولت مرکزی اداره نمی‌شود ... نظام آموزشی ما قدیمی‌تر از دولت است... سیاستمداران دخالتی در اداره این نظام ندارند و کار را به متخصصان، دانشگاهیان و معلمان می‌سپارند. همیشه بحث‌هایی وجود دارد که چه کار‌هایی باید انجام شود یا نشود، اما این بحث‌ها از جانب سیاستمداران نیست».

منبع: قدس